دکتر عقیل منصوری
خداوند در نخستین وحی آشکار بر پیام آور نیکی و رسول عدالت و احسان ( که درود دادار بر او و خاندان پاکش باد) آغاز طوفانی آخرین پیام را به دو مطلب مهم و موضوع بنیادی قرار داد:اول خلقت و دوم دانش که هر دو مانند هم اند.
او – سبحانه و تعالی – در همان پنج آیه به پیامبر فرمود: بخوان بنام پروردگاری که آفرینش دارد و برترین فیض او حیات است از نطفه ای که هیچ نیست و چون هر ادراکی و هر وجود و ماهیتی در پی حیات است، معجزه ای مانند ایجاد نیست. و سپس فرمود: این پروردگار بجز صفت ایجاد، صاحب بالاترین کرامت است که موجودات را به آگاهی می آفریند. و ابزار این آگاهی قلم است .
این از اعجاز قرآن است که در آغازین واژگان خود و در بنیان رسالت خاتم الانبیایی برای بشری که برای واپسین بار مورد مخاطبه مستقیم ربوبی است؛ تبیین می کند که آیت توحید و هستومند حقیقی ایجاد و آفرینش انسان است و تحقق ایجاد بشر آگاهی است.
آگاهی و دانشی که نشانه اش تعلیم و تعلم او به وسیله قلم است. و چه فلاسفه و عرفا و اندیشمندان که باید بنشینند و در همین ۵ آیه نخست قرآن کریم ( از حیث نزول) بیندیشند و بنویسند و بخوانند تا ققنوس فهم به مراتب اتصال خلقت ، ایجاد و آگاهی و قلم دست یابد. مراتبی که در این مجال نه امکان نزدیک شدن به آن هست و نه فضای پرداختن محققانه به آن.
در همین حد باید این اسباب اتصال به ذات آفرینش و تحقق آگاهی و معنای انسانی را به عنوان یک امر مقدس ستود و به اهمیت آن تاکید نمود. به ویژه در عصری که نه از حیث ابزار و ادوات ( که قلم در همه ادوار تغییر شکلی ظاهری داشته و تا به امروز که افراد بدون جوهر و با سرانگشت خودشان در دنیای انفورماتیک می نویسند و انگشتان افراد خود قلم نگارش است ) بلکه از سر تحول فاهمه بشری در دنیای اطلاعات، انسان ها تمایل دارند کمتر بخوانند و کمتر بنویسند و بیشتر با استفاده از همه احساسات بی واسطه متوجه شوند، باید بازگشتی به قلم داشت.
زیرا دور شدن بشر از نوشتن و خواندن و عادت ادراک آدمی به مطلع شدن و نه فهمیدن چیزی و از بین بردن تمرکز آدمی برای تخیل و تامل در آن چه می خواند یک بازگشت قهقرایی به دوره هایی است اکثریت انسانها از سواد بی بهره بودند و دیگران برای آنها چیزی می نوشتند و چیزی می خواندند و حتی جای آن ها می اندیشیدند.
واقعیت این است که بشر در جذابیت تیزرهای جذاب و جلوه های ویژه ،اسلایدشو، اینفوگرافیک، موشن ها، امکانات فهم پر سرعت و تکنیک های مختلفی که جایگزین نوشتن و خواندن شده ، وقت زیادی برای خودش صرفه جویی کرده و به جای آن به ساعات تفریح و کار مکانیکی خود افزوده اما در حقیقت امکان تامل و تخیل و تمرکز بر مسائل را لحظه به لحظه کاسته و این گونه است که روز به روز سطحی تر و ضعیف تر و در عین احاطه به اقیانوسی از اطلاعات، ناآگاه تر شده است.
بنابر این در عصر اطلاعات و ارتباطات روز قلم شاید تذکر به این نکته ی بسیار مهم باشد که بی توجهی انسان به قلم، نوشتن و فهمیدن بر اساس این دو حس و درک مهم، خطری بزرگ برای جامعه ای است که حالا دو سال فاجعه کرونا آنها را بیش از پیش تحت کنترل ابزارهای فجازی کرده است.
زنگ خطر برای جوامعی که نوشتن ساده برای تحصیل کردگان آن هم دشوار است و از آن دشوارتر خواندن و فهمیدن چیزهایی که از گذشته مانده و تا آینده نمی ماند. تحجری که در عصر اطلاعات و ارتباطات بخاطر کمرنگ شدن قلم برای نسل های جدید در حال رخ دادن است.
