درباره کن و سولقان چه می دانید؟

دکتر محمدصادق دهنادی

وقتی به نقشه ایران بزرگ نگاه کنی نزدیک ترین نامی که در کنار اسم این پایتخت به تمام معنا گنده شده می بینی  نام همین بخش کن است.

البته آن فاصله اندک که در نقشه برای کن تا تهران قائل شدند هم بر اساس مسامحه است زیرا اساسا دیگر کن با شهر تهران فاصله ندارد.

کن گرچه هنوز بخشداری دارد و اتفاقا بخشداری آن هم برای سهولت دسترسی در چهار راه جنت آباد باز شده ولی بخش اصلی آن که الان بالغ بر ۶۰۰۰۰ نفر جمعیت دارد روی پلاک هایش نوشته شهرداری منطقه ۵

البته چند سالی است اراضی کنار مسیل و رودخانه کن شده جزو شهرداری منطقه ۲۲ اما آنچه برای مردم کن و دهات اطراف مهم است این است که کن، کن است.

در هر حال دلایل متعددی تهران را به چنین هیولا ی  بلعنده ای تبدیل کرده است که مواردی از آن را  می توان  از گذشته تا کنون در کلی ترین شکل بدین صورت ذکر کرد   :

• تمرکز گرایی
• اجرای طرح ها ی فرمایشی
•  الگو برداری از طرح های شهرسازی که با  ظرفیت های زیست محیطی – اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی تهران منافات داشت
• تقسیم کردن شهر به دو قسمت داخل و خارج محدوده و بازی کردن و مانور دادن بین این دو بخش
• عدم برقرای عدالت اجتماعی در خدمت رسانی بین خارج از محدوده و داخل محدوده
• بی توجهی محض به  ظرفیت های فضای جغرافیایی تهران در برنامه ریزی
• بی توجهی به نقش حیاتی  و اساسی ارتفاعات شمالی در تداوم حیات تهران و زیستگاه های بالادستی و پایین دستی آن  و شتاب بخشیدن بر توسعه فله ای به سمت این ارتفاعات و بر روی این ارتفاعات.
• و موارد بسیار دیگر که  در این مبحث نمی گنجد  این روند تاکنون  این استنباط را در اذهان ایجاد کرده است که  تهران یعنی ایران  و ایران یعنی تهران . حال اگر  قوانین طبیعت را باور داشته باشیم که مصرف در جایی موجب کاهش منابع در جایی دیگر خواهد شد بنا براین افزایش  مصرف آب تهران یعنی کاهش حق آبه  در  زیستگاه ها ی  بالادست و پایین دست  .  مصرف سنگ های تزیینی ساختمانی مثل مرمر ، گرانیت و غیره یعنی  تشدید  تخریب در بسیاری از حوزه های آبخیز البرز و زاگرس  . تشدید  مصرف چوب  یعنی شدت یافتن تخریب در جنگل های شمال کشور  و موارد بسیاری از این  نوع  .

با این مقدمه  نگاهی به ویژگی های حوزه کن و سولقان می کنیم :

حدود  حوزه :  حوزه کن و سولقان از شمال به حوزه شهرستانک ، از جنوب به حوزه  واریش و وردیج .از غرب به حوزه سیجان- واریش و وردیج واز شرق به حوز ه حصارک و فرحزادمحدود است

ارتفاع حوزه  : حداقل  ۱۴۰۰و حداکثر ۳۹۰۰ متر از سطح دریا است .

موقعیت اداری -سیاسی حوزه :

بر پایه آخرین سالنامه آماری ( ۱۳۸۱ ) مراکز جمعیتی این حوزه جزو دهستان “سولقان ” از بخش “ کن ” و در  شهرستان تهران قرار می گیرد.

متوسط بارندگی سالانه حوزه  : ۶۲۵ میلیمتر (متوسط بارندگی داخل تهران  ۲۵۰ میلیمتر  ) است .

منابع آبی حوزه : این حوزه از شش رودخانه  به نام های  امام زاده داود – رندان – تالون – کشار ، سنگان و الیاس  تشکیل شده که در پایین دست حوزه ( قبل از ورود به دشت  ) رودخانه  کن و سولقان را تشکیل می دهند .  غیر از شش رودخانه نام برده  آبشار  دره حیدر  واقع در شمال ده رندان ،  چشمه گوزن در امام زاده داود و چشمه محمود در شمال ده  کشار سفلی از منابع مهم آبی  و از جاذبه های طبیعی این حوزه می باشند .

دبی متوسط رود خانه کن بالغ بر ۲۲۰۰ لیتر در ثانیه (۲/۲ متر مکعب در ثانیه )  و حجم آب سالانه آن نیز  حدود ۷۰ میلیون متر مکعب است  .

فلور حوزه :

درختچه زار های بادام وحشی ، گونه های پراکنده ای از ارس ،  همچنین گونه های دارویی از جنس Achillea , Anthemis  و گونه های چتریان مانند Ferula ovina در این حوزه دارای  ارزش  و اهمیت هستند.

مکان های جمعیتی و جمعیت حوزه  : این حوزه بر پایه سر شماری سال ۱۳۷۵ دارای  یازده آبادی با جمعیت ۲۴۹۳ نفر می باشد(بجز خود کن) . گفتنی است کل بخش کن و تنها دهستان آن دارای ۱۳ مرکز جمعیتی است که یازده مرکز آن در داخل حوزه کن و سولقان  و دو روستای “ واریش و وردیج( به ترتیب با جمعیت ۸۰ و۴۲۱ نفر ) در حوزه واریش قرار دارند  . بعلاوه  جمعیت روستای تالون با داشتن مساحت وسیعی از باغات دره تالون دارای جمعیت فصلی است که بیش از ۵۰ خانوار را در بر می گیردکه در فصل سرما به  سنگان و یا تهران مهاجرت می نمایند .

تعداد جمعیت و واحد های مسکونی روستایی

حوزه کن و سولقان در سال ۱۳۷۵

نام آبادی	جمعیت		تعداد واحد مسکونی
	خانوار	جمعیت
امام زاده داود	۱۷	۳۶	۱۶
کیگاه	۷۴	۳۸۱	۶۷
رندان	۵۳	۲۴۷	۴۰
طالون	۲*	۷	۲
باغ دره سنگان	۲۸	۱۳۹	۲۰
سنگان نو	۲	۴	۲
سنگان بالا	۲۷	۱۱۹	۲۶
سنگان پایین	۶۴	۲۹۶	۵۸
سنگان وسط	۷۰	۳۲۶	۵۱
کشار سفلی	۴۴	۲۱۹	۳۵
کشار علیا	۱۴۹	۷۱۹	۱۲۱
جمع	۵۳۰	۲۴۹۳	۱۸۱۳

سولقان    :

سولقان که  در حال حاضر مرکز دهستان سولقان است  و از طریق  فلکه دوم  شهران به کلان شهر تهران متصل می شود .

آغاز  عملیات اجرایی آزاد راه تهران – شمال   در سال ۱۳۷۵  را می توان نقطه عطفی در توسعه فله ای سولقان دانست . در تصاویر ضمیمه شتاب ساخت و ساز در این روستا – شهر که بدون هیچ کنترلی  در حال شکل گیری است مشاهده می شود.  تاثیر عملیات اجرایی آزاد راه تهران-  شمال و به دنبال آن توسعه شتابنده در این حوزه  جای مطالعات ویژه ای از ابعاد گوناگون دارد .

مشخصات زیر حوزه رندان و تالون

این حوزه  با  مساحت : ۷۱۹۷ هکتار( ۳۹درصد کل حوزه کن و سولقان ) جزء منطقه  حفاظت شده البرز مرکزی است .

از نظر زمین شناسی متعلق به دوران سوم زمین شناسی در واحد های “ ائوسن ” و الیگوسن ” با  ترکیب سنگ شناسی  توف و شیل است

توپوگرافی و ژئومورفولوژی : حداکثر   ارتفاع حوز  ۳۷۵۹  متر است که  بلند ترین نقطه در حوزه کن و سولقان بشمار می اید . در  ارتفاعات بالای ۳۰۰۰  متر ، دامنه ها  دارای شیب های تند و بیرون زدگی های سنگی و در مناطق میان بند ( ارتفاع بین ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر)  دارای  دامنه های منظم ، دامنه های توده سنگی و بیرون زدگی سنگی است که چشم انداز های  زیبایی را بوجود آورده اند .

خاکهای این حوزه  از خیلی کم عمق ( در ارتفاعات فوقانی )  تا نبستاٌ عمیق و تحول یافته  می باشد .

نوع اقلیم حوزه نیز  نیمه مرطوب  بوده  دارای باران های فصل سرد بویژه در دیماه و اسفند ماه است  .

قابلیت و ظرفیت های  زیستی حوزه رندان و تالاون :

×         چشم انداز های  زیبای کوهستانی

×         آب و هوای  بسیار مطلوب تابستانی

آب فراوان و پاک  ناشی از چشمه(چشمه های متعدد  در محل برونزد سنگ ها ی آتشفشانی با سنگ های رسوبی ) و ذوب برف که در دو رودخانه تالون ورندان جریان داشته و در انتها  به رودخانه کن می پیوندند .( رودخانه تالون   به طول ده کیلومتر از ارتفاعات ۲۸۵۰ متری سرچشمه گرفته و با شیب متوسط ۱۱ درصد تا اتصال به رود خانه کن امتداد دارد .)

×         وجود دو دره  بسیار زیبای تالون و رندان با باغ های قدیمی

×         و جود پستاندارانی نظیر قوچ،  میش و حتی پلنگ

×         منطقه ای کاملاٌ مستعد ایجاد پارک طبیعی

×         پوشش گیاهی آن هر چند دستخوش تغییرات زیاد شده ولی قابلیت تحول را دارا می باشد . مهمترین گونه های آن شامل :

گون ها (  (   Onobrychis  . گونه های بالشتکی ارتفاعات زیاد نظیر:

Acantholimon  است( این جنس در ایران ۸۳ گونه علفی خاردار و اغلب پشته ای است که در مناطق استپی و استپی سرد تا ارتفاعات کوهستانی می رویند و از عناصر ناحیه ایران و تورانی محسوب شد و جهت حفاظت خاک ارزش فوق العاده ای دارند و اغلب گونه های آن انحصاری ایران می باشند )   و گونه های دیگر نظیر  :

Thymus Kotschy

Astagalus spp

Buffonia  macrocarpa

Allium SPP

Arenaria Polycnomelia

-Ferula ovina

عیتی: این حوزه دارای دو مرکز جمعیتی است

یک –   روستای رندان

روستای رندان روستایی است پایکوهی باجمعیت ۲۴۷ نفر که بیشترین آن ها به  دامداری و باغداری  اشتغال دارند .  محصولات آن نظیر سیب درختی ، گیلاس ، آلبالو و… است . پوشش گیاهی ارتفاعات و کف دره در این روستا ،  زبان گنجشک –  چنار – گل گاوزبان – آویشن – گل بنفشه – گل ختمی – چاه کوهی و.. می باشد . پوشش دامنه های محدوده روستا عموماٌ پوشش متراکمی است . متاسفانه از سال ۱۳۷۵ با شروع عملیات آزاد راه تهران-  شمال سودا گران زمین به سراغ این روستا آمده اند و با  قطعه بندی زمین در شیب ارتفاعات ، ضمن بالا بردن قیمت زمین در این روستا وضعیت اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی روستا را به حال و هوای دیگری کشانده اند .  به گفته اهالی در چهار یا پنج سال پیش قیمت ۲۰۰ متر زمین حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان بود ولی امروز فقط  یک متر زمین با این مبلغ معامله می شود .  واگذاری زمین ها بوسیله شورای روستا انجام و نیز سند دار و واگذار می شود . بدون توجه به پیامد های این واگذاری ها . ظاهراٌ عناصر محلی صاحب اختیار  در واگذاری و بخشیدن این اراضی ملی حفاظت شده می باشند !!

دو – روستای تالون (طالون )

روستای تالون یک روستای دره ای است . جمعیت ثابت این روستا  اندک است ولی جمعیت فصلی آن  بیش از ۵۰ خانوار است  . این دره ظرفیت  بسیار بالایی از نظر باغداری و تولید محصولات آلبالو – گیلاس – گلابی – سیب – گردو و .. برخور دار است . و هم اکنون آلبالو و گیلاس آن به خارج از کشور صادر می گردد.   دامنه های این دره بسیار زیبا و در بهار به دلیل گل های ریواس از منظره  شگفت انگیز ی برخور دار است .

تهدید های جدی حوزه تالون و رندان :

Ø      آزاد راه تهران – شمال مهم تری تهدید

قطعه چهارم ، پنجم و ششم آزاد راه تهران – شمال  از کیلومتر ۱۶ بدون توجه به حفاظتی بودن این منطقه از این حوزه عبور می کند .  در گزارش آزاد راه  تهران -شمال در خصوص  وضعیت طبیع این قطعات چنین شرح می دهد :

• قطعه چهارم :شروع مسیر در کیلومتر ۵۵۰+۱۶ در انتهای قطعه سوم قرار گرفته است . مسیر در دامنه غربی دره موسوم به طالون و در کوهستان بسیار تند تا کیلومتر ۴۱۵+۱۷ ادامه یافته و در این محل جهت ورود به تونل و قطع پیش زدگی تند کوهستان دو باند مسیر از یکدیگر جدا شده و باند رفت در کیلومتر ۶۵۰+۱۷ به تونلی به طول ۲۴۵ متر وارد می گردد . طول تونل مذکور در خط برگشت حدود ۳۱۰ متر است . باند های مسیر پس از خروج از تونل در کیلومتر ۳۶۶+۱۸ مجدداٌ بهم پیوسته و در کیلومتر ۷۰۰+۱۸ از مقابل روستای “تالون” که در ضلع شرقی رودخانه قرار دارد عبور و در امتداد آبریز ذکر شده صعود می نماید . عوارض دامنه تند و مسیر به تدریج به حاشیه رودخانه نزدیک می شود . عرض مسیر در طول ۴۴۵۰ متر در خط رفت معادل ۳۵/۱۳ متر و در طول ۴۵۴۶ متر خط برگشت مساوی ۶۰/۱۲ متر است و حداکثر شیب مسیر معادل ۶ درصد است . حداقل ارتفاع مسیر در کیلومتر ۵۵۰+۱۶ معادل ۲۰۴۴ متر و در کیلومتر ۲۱ قبل از ورود به تونل بزرگ تالون ۲۳۱۳ متر از سطح دریا است .
• قطعه پنجم و ششم : مسیر این قطعات از کیلومتر ۰۵۰+۲۱  در فاصله ۳۴۰ متری تونل بزرگ طالون شروع می شود . بطور کلی قطعات ۵ و ۶ شامل دو دستگاه تونل به طول ۴۸۳۰ متر و ۴۷۸۵ متر می باشد که به شکل رفت و برگشت عمل می کنند . عرض مسیر در داخل تونل ها معادل ۳۰/۱۰ متر است و حداکثر شیب طولی مسیر ها معادل ۵/۲ درصد است . ارتفاع مسیر در نقطه ورودی ۲۳۲۴ متر است  . باند برگشت مسیر نیز با فاصله عرضی حدود ۴۰  متر  از مسیر رفت قرار دارد تونل های دوگانه طالون به صورت مستقیم با شیب یکنواخت تا انتها ادامه دارند .  خروجی تونل  در کیلومتر ۱۷۰+۲۶ در ارتفاع ۲۲۴۵ متراست ( خروجی تونل از حوزه لانیز شهرستانک در حوزه کرج می باشد ) – در فاصله حدود هر ۵۰۰ متر از تونل های ذکر شده پاساژ اتصالی بین دو باند تونل احداث می گردد که در شرایط ویژه به عنوان راه اضطراری عمل خواهد نمود .

در پایان هر سه قطعه ذکر شده است که این مسیر ها در تعارض با اراضی کشاورزی – باغات و ابنیه قرار ندارد . در گزارش هیچ اشاره ای به اینکه این منطقه جزء مناطق حفاظت شده البرز مرکزی است و ارزش های زیستی بسیاری دارد و اینکه مجوز عبور از این منطقه و برهم زدن تعادل طبیعی آن چگونه داده شده نمی شود !! و بسیار ساده از آن می گذرد

بر اساس آخرین بازدید ( شهریور ۱۳۸۲ ) عملیات اصلی راه هنوز شروع نشده است و لی از دو  سال گذشته تا کنون عملیات ایجاد تونل دسترسی در مسیر  دامنه های غربی ارتفاعات حوزه امام زاده داود شروع شده است . ضمن آنکه عملیات حفر تونل اصلی از طریق  دهنه خروجی در حوزه شهرستانک از سال ۷۸ شروع شده است  .در هر حال مهم ترین پیامد های فیزیکی و زیستی این راه  در این حوزه را می توان بدین صورتت دانست :

• تخریب دامنه ها در را اصلی و راه های دسترسی  و  تبدیل شیب ۸۰ درصد دامنه ها به شیب ۶ درصد
• پر شدن بخش وسیعی از دره  زیبای تالون
• تخریب خاک و پوشش گیاهی
• تخریب بستر رودخانه ، کور شدن چشمه ها
•          افزایش لغزش ها و ریزش های جانبی دره ها
• تغییر میکرواقلیم منطقه
•   تبدیل شدن اراضی یک منطقه حفاظت شده به کالایی برای سوداگری و ساخت و ساز چنانکه این روند از سال ۷۵ در این حوزه شروع شده است
• نابودی زیستگاه ها
• تغییر الگوهای معیشتی و شتاب  گرفتن تخریب حوزه
• و…

ساخت و ساز در آبخیز های تهران ( ارتفاعات بیش از ۱۸۰۰ متر ) تجاوز به حقو ق نسل ها است

پیامد های ساخت و ساز در آبخیز های تهران : ، تخریب بستر طبیعی رود ها و آبراهه ها ، سیل ، هدر دهی آب،  تخریب خاک و پوشش گیاهی ،تسریع روند رسوب گذاری در سد های پایین دست، نابودی زیستگاه های گیاهی و جانوری ،  نابودی باغات کوهستانی و ییلاقات تهران ، ، تجاوز به حریم کوه نشینان

دره کن – سولقان

این دره در شمال شرقی شهر تهران قرار دارد و رودخانه که از بلندیهای شمال البرز سرچشمه می گیرد . در مسیر آن جریان دارد . در طول دره ها قهوه خانه هایی وجود دارد که در روزهای هفته به ویژه در روزهای تعطیل تابستان از مسافران پذیرایی می کنند

حالا که کن صد پاره شده و از طرشت گرفته تا فرحزاد و هریاس و تا نزدیک شهریار هر طرفی دیگر خبری از آن بخش بزرگ نیست کنی ها را از یک چیز می توان شناخت و ان لهجه کوهستانیهای شمال غرب تهران است.

گرچه سولقانیها، کشاریها،سنگانیها و خود کنیها تفاوتهایی برای لهجه شان و البته لغاتشان باهم قائلند ولی این لهجه ها که گاه تند و گاه آرام هستند و گاه محکم و غلیظ گاه شل  همه و همه یک لهجه اند.

این تفاوتها هم شاید از قرار دادن بعضی لغات برای یک کلمه در دوجای مختلف باشد نه تفاوت زبان

مثلا کشاریها دارکوب می گویند حسن گدو شاید این بر آن اساس باشد که اول نفری که دارکوب را معرفی کرده حسن نامی بوده است.

کنی ها به آبشار می گویند ترنا

کشاریها به جوجه تیغی می گویند تیشی

کشاریها به آغوش کشیدن می گویند کش گیرم

کنی ها و کشاریها و سایر دیار این بخش علیرغم بزرگ شدن و رشد جمعیت همه هم را به یک صفت خاص می شناسند مثلا حسن موش – حسن جوجو – مرتضی پفک – حمید شله – مرتضی یه نونی – محمود نرگس –

آنها که صفت خاصی ندارند هم به نام پدر یا پدر بزرگ یا مادر مثل عباس عذرا ،قدرت فیض اله و … چون تقریبا ده پانزه فامیل اصلی در کن قدیم وجود ندارد که نشان طایفه آنهاست مانند کارساز،حاج ملاعلی،حاج ملا حسین، چهارپادار،محمد خانی

مملکتی در کنار پایتخت سربلند:

خودشان به خودشان کندی می گویند و نقل می کنند همه روستاها ی اطراف تا خود شمیران و از این طرف تا کرج در بخش کن بودند البته حرفشان قابل استناد هم هست.

محله های اصلی کن را که بگردی پر است از خانواده های ریشه دار کندی که اصالتا از دهات حصارک در شمال تهران،باغ فیض،خور نزدیک کرج و… می باشد و به اصطلاح کن به قدری مهم بوده که مردم دهات آن برای زندگی بهتر به آن مهاجرت می کردند.

خدابیامرز حاجی کشاری را وقتی بچه بودم می شناختم و آنموقع می گفتند ۱۰۰ سال دارد می گفت آنموقع از کن و کشار با چهارپا تا مرکز تهران یک روز و نیم راه بوده است

آنموقع از کن تا شمال هم نزدیک یک هفته از میان کوه ها می رفتند البته اگر این بزرگراه تهران شمال افتتاح شود یکساعته از کن تا شمال می شود رفت.

البته با شکل گیری کرج جدید و شهریار و بزرگ شدن تهران دیگر خیلی از دهات کن از آن جدا شدند مثل طرشت که الان یک دهات محاصره شده توسط اتوبانهای یادگار امام و و آل احمد و خیابان آزادی و محمد علی جناح است.یا مثل دهات زیبای مهرآبا د که فرودگاه مثل اژدها زیبایی آن را بلعید.

تنها دهاتی که در این سالها به کن اضافه شده امامزاده داوود و کیگا ست چون قدیم از اینجا راه نداشته و جزو توابع فرحزاد بوده و هنوز هم خیلی ها از فرحزاد پیاده تا امامزاده داوود ابن عماد ع می روند ولی به خاطر راه نزدیکتری که از کن برای ماشین کشیده اند الان مال کن است.

کن کنونی از دو حوزه جغرافیایی مورد توجه است یکی کن محصور در دره گردشگری و زیبای کن و سولقان که در البرز مرکزی بنا شده و دیگر قصبات مانند وردیج – واریش – هریاس – حصارک –دهات حسن آبادکه الان گران ترین نقاط منطقه ۵ است و میدان نور در آن بنا شده – پونک  و…

دره کن و سولقان شامل یک حوزه آبگیر است شامل دهات درکورو که بخاطر ساخته شدن فبلم مسافری از هند به آن ده سیتا می گویند.

کن محصولات باغی زیادی دارد اما توت و انار کن معروف است البته به تازگی زعفران هم در کن می کارند از محصولات حوزه کن مهمترین آنها گردوست که به آن خورشت مغز نیز می گویند و در عروسی و عزا مصرف می شده.

کن برای خودش گیلاس و قیسی و آلبالو و گلابی و سیب و انگور و تقریبا همه میوه های بهار و تابستان را داشته ودارد البته بجز مرکبات

سولقان و سنگان و رندان و طالون و کیگا و کشار هم از این دست است که در این جا به یک مشخصات کلی جغرافیایی از آن اشاره می کنیم  که توسط نسرین خطیبی تهیه شده

حوزه کن و سولقان با تمرکز ویژه بر روی زیر  حوزه ” رندان و تالون”

دیده بانان زمین اولین سری گزارش های خبری – تحقیقی معضلات  زیست محیطی آبخیز های تهران  را  تقدیم خوانندگان می کند ، آبخیز هایی که  به دلیل تو سعه ناهنجار کلان شهر  تهران به شدت آسیب دید ه  اند و چنانچه  این روند ادامه یابد به جرات می توان در آینده ی نه چندان دور  منتظر یک فاجعه زیست محیطی برای  تهران و سایر زیستگاه های متاثر از آن بود  .

ابتدا   به شکل گیری کلان شهر تهران و روند تتوسعه آن به سمت آبخیز ها اشاره می شود

این گزارش حاصل کار جمعی شامل : بازدید از حوزه ، گفتگو با مردم ، تهیه فیلم و عکس  توسط  سیما مستوفی جاوید ، هنگامه هادیان ، طیبه موسوی و نسرین دخت خطیبی  وهمچنین  مطالعات کتابخانه ای و تدوین نهایی توسط نگارنده است .

تهران دوره ناصرالدین شاه به شکل هشت  ضلعی  ناقص الاضلاعی بود که با  حلقه ای  از خندق ها از اراضی اطراف جدا می شد . در آن زمان  وسعت شهر به حدود ۱۲ کیلومتر مربع می رسید که نسبت به وسعت دوره صفوی  ۴ برابر شده بود . ( تهران قدیم – جعفر شهری – جلد اول )  حدود تهران در این دوره  عبارت بود از  :شمال :  خیابان انقلاب (شاهرضا )  از سی متری تا نرسیده به  پیچ شمیران وتاکمی بعد از چهار راه کالججنوب :  خیابان شوش ( این خیابان بعد ها کشیده شد و در آن زمان فقط به صورت خندق  و خاکریز بود)شرق : در مسیر خیابان شهباز ( این خیابان نیز بعد ها احداث شد ) تا بعد از میدان ژاله .

غرب : از پایین  چهار راه جمهوری ( چهارر راه شاه سابق ) تا نزدیک میدان گمرک

این محدوده  از طریق ۱۲ دروازه با خارج از مرزهای خود  ارتباط داشت ( دروازه های دولت – شمیران – یوسف آباد – باغشاه – گمرک – خانی آباد- غار – شاه  عبدالعظیم – خراسان – دولاب – دوشان تپه – قزوین )  بنا براین با توجه به وسعت و حدود ذکر شده فاصله شمال تهران تا ارتفاعات ۱۸۰۰ متری پای کوه های البرز جنوبی حدود ۱۴ کیلومتر بود ( به خط مستقیم روی نقشه ) .

آهنگ توسعه تا سال ۱۳۲۰  آرام و به شکل  پیوسته  و متحدالمرکز بود . از سال ۱۳۲۱ تا سال ۱۳۴۰ توسعه سریع تهران آغاز  شد . در این سال ها توسعه  عموماٌ در راستای محور های ارتباطی صورت گرفت  .

سال ۱۳۴۱ نقطه عطفی در آهنگ توسعه تهران  از آرام به توسعه پر شتاب است که شکل آن تا قبل از انقلاب عموماٌ  پیوسته بوده ولی بعد از انقلاب   شکل  ناپیوسته غالب می گردد  .

در یک دوره کوتاه  ۱۰۸ روستا باهمه هویت انسانی – اجتماعی – فرهنگی و با همه  اراضی کشاورزی و باغات متعدد و چشم انداز های زیبا و آب های زلال و تمیز  به وسیله هیولای تهران  کاملا‏  بلیعده  و یا  استحاله شدند که در زیر اشاره مختصری به تعداد آنها در جهات چهار گانه جغرافیایی  می کنیم :

۴۰ روستا از  شمال

(   سوهانک – قلعه فولادی – شیان – باکک- کاظم آباد – ضرابخانه – مبارک آباد – سرخه حصار – ملک فاطمیه – دار آباد – کاشانک – جماران – جمال آباد – منظریه – نیاوران – چیذر – رستم آباد – دروس و سلطنت آباد  – چاله هرز – قیطریه – دزاشیب – کامرانیه – حصارک شمیران – دربند – ولنجک – داودیه – یوسف آباد – امیرآباد – قلعه ارامنه-  امام زاده  قاسم – حدیقه – اراج – لویزان – احتسابیه – ازگل –  لارک – اقدسیه  – پس قلعه – اوین – درکه )

۲۶ روستا از  غرب و شمال غرب

( طرشت – جاوید آباد – سعادت آباد –  باغ فیض – قلعه ارامنه کن –  ورد آورد – مهر آباد کن – پونک – کاوسیه – چیتگر – حصارک کن و… )

۲۸ روستا در جنوب

( قلعه مرغی – خانی آباد – ابن باویه – یافت آباد – جوانمرد قصاب – و… )

۱۴ روستا از جهت شمال شرق و شرق

( تهران پارس – جوادیه – مجید آباد – قنات کوثر – قاسم آباد قلهک – مجیدیه – نارمک-  – سرخ حصار – رحیم آباد – تلو – خاک سفید – قصر فیروزه و..  )

بنا براین تهران  کوچک ۱۵ هزار نفری زمان آغا محمد خان قاجار (  ۱۷۸۵ میلادی ) در مقطع سال  ۱۳۷۵ از بعد جمعیت ۴۵۰ برابر و از بعد وسعت  ۵۰ برابر توسعه یافت . ( محدوده ۲۴ منطقه  ) . حال اگر  توسعه تهران  فراتر از ۲۴ منطقه مدیریتی شهری مورد مطالعه قرار گیرد ، مشخص می شود که وسعت  ناپیوسته تهران بسیار فرا تر از این محدوده است . به عبارتی  وسعت معنی دار تهران را می توان همان  وسعت حوزه  نفوذ تهران بزرگ دانست که  در طول ۱۵۰ کیلومتر ( از دماوند تا هشتگرد ) و عرض  ۹۰ کیلومتر  ( از میگون  تا حسن آباد )  گستردگی دارد . این توسعه گسسته در نوار کوهستانی به شکل حیرت انگیزی ابتدا  حول  محور های گردشگری ،  سپس حول هسته های گردشگری و متعاقباٌ حول شهرک ها ی نو پا ، مکان های تفریحی – ورزشی جدید و  در  چند ساله اخیر نیز  با آغاز عملیات اجرایی طرح آزاد راه تهران – شمال در محدوده  و شعاع عمل این طرح  رو به گسترش  است .